Een perfecte inflatoire storm is op komst

Met name Europa en Duitsland worden zwaar getroffen door hun geografische nabijheid, economische integratie en afhankelijkheid van het energiebeleid. De geleidelijke afschaffing van kernenergie en de geplande geleidelijke afschaffing van steenkoolenergie hebben in dit land een clusterrisico doen ontstaan. Olie en gas leverden onlangs ongeveer 61 procent van het energieverbruik in Duitsland. 55 procent van het aardgas en 42 procent van de olie werd uit Rusland betrokken. Wie had het nog maar enkele maanden geleden voor mogelijk gehouden dat een Groene minister van Economische Zaken naar Qatar zou reizen om aardgasleveranties voor Duitsland aan te vragen?

Ook de indirecte gevolgen kunnen ernstig zijn, b.v. de gevolgen voor de geopolitieke, culturele en economische betrekkingen, met inbegrip van de betrekkingen van het Westen met China, dat zich aan de zijde van Rusland lijkt te scharen. De betrekkingen tussen veel Europese en vooral Duitse bedrijven en China zijn namelijk van existentieel belang.

De agressieoorlog van Poetin treft de wereld op een moment dat de gevolgen van de pandemie in termen van verstoringen van de toeleveringsketen nog niet zijn overwonnen en de energie- en grondstoffenprijzen al sterk zijn gestegen. Zij klimmen nu naar pijnlijke niveaus, waardoor de inflatie een nieuwe impuls krijgt en wij een nieuw inflatoir tijdperk ingaan. Vanaf het begin van de jaren tachtig tot een jaar geleden was de inflatie op zijn retour. Een perfecte inflatoire storm is op komst.

Alan Blinder, voormalig vice-voorzitter van de Amerikaanse Federal Reserve (Fed), beschreef ooit de resultaten van een succesvolle inflatiebestrijding als volgt: "Prijsstabiliteit is wanneer de mensen ophouden over inflatie te praten." Omgekeerd zou men kunnen zeggen dat "inflatie is wanneer de mensen er voortdurend over praten", wat het geval is sinds de dramatische stijging van de prijzen van benzine, elektriciteit en aardgas. De extreme stijging van de Duitse producentenprijzen in februari, die overeenkwam met een inflatie van 25,9 procent, was ook het hoogste percentage in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland. Dit werkt met enige vertraging door in de consumentenprijzen, indien de bedrijven in staat zijn de hogere inputprijzen door te berekenen aan hun klanten en eindverbruikers.

De Duitse consumentenprijsinflatie bedroeg in maart bijvoorbeeld 7,3 procent, de grootste prijsstijging sinds 1974. Het inflatiecijfer in de eurozone van 7,5 procent is ook het hoogste cijfer sinds de invoering van de euro. Zelfs het zogeheten kerninflatiecijfer, waarbij stijgingen van energie- en voedselprijzen buiten beschouwing worden gelaten, bereikte met drie procent een nieuw recordniveau.

Renteverhogingen

De centrale banken hebben hun eerdere hoop op een korte periode van inflatie, die zij in stand hielden met het verhaal van een "tijdelijke" inflatiehobbel, nu begraven.

In de VS, waar de inflatie in het voorjaar van 2021 al de kop opstak, bedroeg het inflatiecijfer in februari 7,9 procent. De Amerikaanse arbeidsmarkt bloeit. Het werkloosheidscijfer daalde onlangs tot 3,6 procent en bereikte daarmee weer het niveau van voor de pandemie. In het eerste kwartaal werden in de VS bijna 1,7 miljoen nieuwe banen gecreëerd. Ook de lonen zijn met 5,6% j-o-j gestegen, wat de opwaartse druk op de prijzen verder heeft aangewakkerd. Dankzij de hausse op de arbeidsmarkt kan de Amerikaanse Federal Reserve zich nu concentreren op haar doelstelling van prijsstabiliteit.

Zij heeft op 16 maart haar eerste belangrijke renteverhoging doorgevoerd (verhoging met 0,25 procentpunt tot een marge van 0,25 tot 0,5 procent). Voor dit jaar worden verdere renteverhogingen verwacht. De leden van het Open Market Committee van de Fed verwachten een basisrente van 1,9 procent voor het einde van dit jaar en van 2,8 procent voor eind 2023.

Een dergelijke rentevoet is echter nauwelijks bedreigend, gezien het hoge inflatieniveau in de VS. De eerste renteverhoging is waarschijnlijk eerder een poging om het renteniveau weer te normaliseren, dan het begin van een echte ommekeer van de rentetarieven. Het signaal dat de inflatie niet licht wordt opgevat, is ook bedoeld om het vertrouwen in het beleid van de Amerikaanse Federal Reserve te vergroten.

Hetzelfde kan nog niet worden gezegd van het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB), dat een flink stuk achterloopt op dat van de Fed, ook al is de inflatie in de eurozone onlangs ook fors gestegen. Na haar laatste vergadering op 10 maart heeft de ECB haar onrealistische inflatieverwachtingen echter althans (gedeeltelijk) bijgesteld. Zij verwacht nu een inflatie van 5,1 procent in 2022, wat gezien de huidige ontwikkelingen nog steeds vrij optimistisch lijkt. Daarna wordt echter aangenomen dat het gevaar geweken is. Zij verwacht dat de inflatie in 2023 slechts 2,1 procent zal bedragen en in 2024 zal terugkeren naar een "correct" monetair beleidsniveau van 1,9 procent. De ECB gebruikt dit inflatieoptimisme om tijd te rekken. Toch kunnen haar obligatieaankopen in het derde kwartaal van dit jaar worden stopgezet. En pas enige tijd later zal het belangrijkste rentetarief voor het eerst sinds 2011 weer boven de nullijn worden gebracht.

Het hoge inflatieniveau en de verwachte renteverhogingen hebben ook hun stempel gedrukt op de obligatiemarkt. Zo zijn de rendementen op Duitse Bunds en Amerikaanse Treasuries met een looptijd van 10 jaar sinds het begin van het jaar met respectievelijk 0,7 en 0,8 procentpunt gestegen.

Obligaties zonder of met zeer kleine coupons noteerden uiterst pijnlijke koersdalingen van ongeveer zeven of acht procent. Amerikaanse Treasuries met een looptijd van 30 jaar noteerden zelfs een verlies van bijna 12 procent. Dit is een ontnuchterend resultaat voor beleggingen die eigenlijk worden beschouwd als een veilige haven in tijden van crisis en die, gezien het vrijwel volledig ontbreken van rente-inkomsten, alleen al om die reden nog steeds door veel beleggers worden aangehouden.

Goud

Goud daarentegen heeft zijn rol als risicobuffer vervuld. De goudprijs steeg met ongeveer zes procent tot 1.935 dollar per troy ounce, wat overeenkomt met een stijging van bijna negen procent wanneer deze in euro wordt berekend, en bereikte zelfs tijdelijk een historisch hoogtepunt van 1.881 euro.

Ironisch genoeg zijn de aandelenkoersen, ondanks de geopolitieke en economische risico's, minder gedaald dan de koersen van de zogenaamd veilige staatsobligaties. De MSCI World Index daalde in het eerste kwartaal met 5,2 procent, wat als gevolg van de sterkte van de Amerikaanse dollar neerkwam op een beheersbaar verlies van 3,1 procent, berekend in euro. De DAX-index noteerde een iets groter verlies van 9,3 procent, deels als gevolg van de Duitse afhankelijkheid van Russisch aardgas en de blootstelling van Duitse bedrijven aan geopolitieke risico's.

De grootste koersdalingen werden echter genoteerd voor kleine en middelgrote technologieaandelen. De speculatieve zeepbel die wij eerder in het jaarverslag beschreven, is uit elkaar gespat. De speculatieve waarderingen voor deze aandelen hebben plaatsgemaakt voor een nieuwe realiteit die ook zichtbare bedrijfssuccessen eist. Koersverliezen van 30 tot 50 procent waren voor deze aandelen in het eerste kwartaal eerder regel dan uitzondering. Het bekendste Amerikaanse technologiefonds ARK Innovation ETF is representatief voor dit genre, dat bestaat uit snelgroeiende bedrijven met soms buitensporig hoge waarderingen.

Het fonds dat als ETF wordt verhandeld, had intussen 28 miljard USD aan activa onder beheer en staat in de VS synoniem voor speculatieve beleggingen in nog niet winstgevende technologiebedrijven.

Naar de naam van de fondsbeheerder, Catherine Wood, worden de aandelen van het fonds ook wel "Wood stocks" genoemd. Van begin 2020 tot februari 2021 verdrievoudigde de koers van het fonds in slechts 14 maanden en haalde het veel kapitaal op bij beleggers. De koers daalde vervolgens met 65 procent tot een dieptepunt op 14 maart dat bijna terug was op het niveau van begin 2020.

Hoewel dit geenszins small cap-aandelen zijn, is hun prestatie nauwelijks terug te vinden in 's werelds grootste technologiebarometer, de Nasdaq Composite Index, die sinds zijn hoogtepunt in november slechts 11,2 procent is gedaald. Net als bij de MSCI World Index is dit te danken aan de dominantie van de technologiezwaargewichten Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Tesla en Nvidia, die een relatief goede performance lieten optekenen. Alleen het aandeel Meta (voorheen Facebook) boekte in het eerste kwartaal een bovengemiddeld verlies van 34 procent, nadat CEO Marc Zuckerberg een zeer voorzichtige outlook voor het lopende boekjaar presenteerde.De aandelen van olie- en grondstoffenbedrijven en de grote goudproducenten waren de winnaars in het eerste kwartaal, met koerswinsten tot 30 procent. Opvallend is de positieve prestatie van het aandeel Berkshire Hathaway. De beleggingsholding van Warren Buffett sloot het kwartaal af met een stijging van 18 procent. Met een beurswaarde van 780 miljard dollar is het het enige niet-technologische aandeel in de acht meest waardevolle bedrijven van de VS. De aandelen van grote farmaceutische bedrijven zoals Roche, Novartis, Johnson & Johnson en Novo Nordisk bleken ook crisisbestendig. Bankaandelen daarentegen zijn van nature zeer gevoelig voor crises en daalden aanzienlijk toen de oorlog in Oekraïne uitbrak.