De gouden jaren van China's buitenlandse directe investeringen zijn waarschijnlijk voorbij

China's wereldwijde investeringsvoetafdruk

In juni 2017 rondde het chemiebedrijf in staatseigendom, China National Chemical Corporation (bekend als ChemChina), met succes de overname af van 98% van de Zwitserse zaden- en pesticidengroep Syngenta voor ongeveer 43 miljard USD. De deal werd door experts als baanbrekend beschouwd, niet alleen vanwege de spectaculaire omvang ervan, maar ook vanwege het feit dat er een verscherpt toezicht van de regelgevende instanties nodig was om de deal groen licht te geven. De transactie markeerde het begin van het einde van een tijdperk dat achteraf gezien al bijna voorbij leek te zijn voordat het echt begonnen was.

Chinese investeerders die de wereld rondtrekken om natuurlijke hulpbronnen, technologie en internationaal erkende merken te kopen, hebben de afgelopen drie decennia een sterke voetafdruk achtergelaten op het wereldtoneel. De totale waarde van de Chinese overzeese overnames tussen 2005 en de eerste helft van 2023 bedroeg volgens China Global Investment Tracker meer dan 2,3 biljoen USD. De meest spectaculaire twee jaren waren 2016 en 2017, toen de Chinese buitenlandse overnames (FDI) hun hoogtepunt bereikten. Dit artikel laat zien dat er een nieuw tijdperk is aangebroken, waarin uitgaande buitenlandse directe investeringen vanuit China op hun retour zijn.

Regionale diversificatie …

Er is niet één wereldregio die dominant is op de voorkeurslijst van China's uitgaande directe buitenlandse investeringen (afb. 1). In 2022 waren de grootste ontvangers van Chinese buitenlandse investeringen landen in Oost-Azië (23,7%) en het Arabische Midden-Oosten en Noord-Afrika (21,4%), gevolgd door Europa (13,8%), Zuid-Amerika (13,1%) en Sub-Saharisch Afrika (12,4%). Maar het relatieve regionale belang varieert sterk door de jaren heen. In 2021 stonden Europese landen bijvoorbeeld op de eerste plaats (23,2%), gevolgd door West-Azië (17,4%), Zuid-Amerika (14,6%), Sub-Saharisch Afrika (14,0%) en Oost-Azië (13,8%). Er zijn ook aanwijzingen dat Chinese buitenlandse investeerders in het pre-Covid tijdperk om de paar jaar regionaal migreerden op zoek naar natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen. Deze regionale diversificatie zou China en zijn alomtegenwoordige Communistische Partij van China (CPC) de zekerheid kunnen bieden dat zijn toeleveringsketens minder gevoelig zijn voor verstoringen.

In de top tien van landen die China's uitgaande directe buitenlandse investeringen ontvangen over de hele periode sinds 2005, worden de drie topposities ingenomen door ontwikkelde economieën (afb. 2). De VS handhaven hun leidende positie, met een cumulatief bedrag van 197 miljard USD, gevolgd door Australië (130 miljard USD) en het VK (103 miljard USD). De aanwezigheid van Indonesië in de top van ontvangers houdt verband met de beschikbaarheid van mineralen aldaar, die van cruciaal belang zijn voor de levering van alternatieve energiebronnen en de productie van elektrische voertuigen. Zwitserland behoudt daarentegen zijn prominente positie dankzij de megadeal van Syngenta in 2017. Voor de rest presteert het land ondermaats, zowel wat betreft het transactievolume als het aantal transacties.

In de toekomst zal de landensamenstelling aan de top waarschijnlijk veranderen. De verscherpte controle op Chinese investeerders in ontwikkelde landen zou de aandacht van de CPC-besluitvormers steeds meer kunnen verschuiven naar minder ontwikkelde landen. Feit is dat dit proces de afgelopen paar jaar al gedeeltelijk in gang is gezet: de Chinese investeringsstromen in Oost-Azië, het Arabische Midden-Oosten en Noord-Afrika, Afrika bezuiden de Sahara en Zuid-Amerika vertoonden een veel zwakkere daling in vergelijking met de ontwikkelde landen.

Een aanzienlijk deel van China's betrokkenheid bij ontwikkelingslanden is gerelateerd aan bouwprojecten in het kader van het Belt and Road Initiative (BRI) sinds de start ervan in 2013 (afb. 3). De China Global Investment Tracker documenteert 186 BRI-gerelateerde bouwprojecten, waarvan de belangrijkste qua transactievolume de bijna 3 miljard USD zware bouw van het Central Business District ten oosten van de Egyptische hoofdstad door China State Engineering Corporation omvat. Maar er zijn ook aanwijzingen dat de focus van BRI verschuift van traditionele infrastructuurbouw naar meer technologisch geavanceerde projecten, waarbij de Digitale Zijderoute wordt beschouwd als "een prioriteitsgebied voor de BRI-samenwerking in de volgende fase".

… versus sectorale concentratie

China's digitale ambities zijn ook duidelijk zichtbaar in de sectorale samenstelling van de buitenlandse investeringen, waarbij de technologiesector een relevante rol speelt in de Chinese buitenlandse investeringen in het verleden. Tegelijkertijd wordt het beeld hier nog steeds gedomineerd door vier andere sectoren, namelijk energie, metalen, vervoer en onroerend goed (afb. 4), waarbij energie alleen al verantwoordelijk is voor meer dan 35% van het totale investeringsvolume sinds 2005. Maar voor alle vier de sectoren is de neerwaartse trend van de afgelopen jaren duidelijk zichtbaar (afb. 5). De daling van de Chinese buitenlandse investeringsactiviteit is zelfs nog meer uitgesproken in andere sectoren: de toegang tot landbouw en technologie wordt steeds meer afgeschermd, meestal uit veiligheidsoverwegingen, terwijl buitenlandse investeringen in entertainment sinds 2017 op de zogenaamde negatieve lijst van verboden sectoren staan.

Conclusie

Hoewel China de afgelopen jaren een belangrijke rol heeft gespeeld in de wereldwijde buitenlandse investeringen, is het landschap klaar voor een verschuiving in de nabije toekomst, voornamelijk als gevolg van twee cruciale factoren. Ten eerste is het toegenomen toezicht van ontwikkelde landen op China's investeringen in strategische sectoren een belangrijk punt van zorg geworden, wat wijst op een groeiende bezorgdheid over de gevolgen voor de nationale veiligheid en economische belangen. Ten tweede maakt het aanhoudende gebrek aan wederkerigheid van de kant van China, met name wat betreft het verlenen van toegang tot de binnenlandse markt aan buitenlandse investeerders, de uitdagingen nog groter. Naarmate deze dubbele druk toeneemt, zal de rol van China op het gebied van wereldwijde buitenlandse investeringen waarschijnlijk veranderen. Met de toenemende geopolitieke spanningen en de voortdurende herijking van economische overwegingen, lijkt het waarschijnlijk dat de buitenlandse investeringen van China zullen blijven afnemen.De desinvestering bemoeilijkt niet alleen de strategische ambities van de Chinese president Xi Jinping, die een "historische transformatie van opstaan en welvarend worden naar sterk groeien" voor ogen heeft, maar onderstreept ook de ingewikkelde evenwichtsoefening die nodig is om te navigeren door de verschuivende mondiale dynamiek. Na een lange periode van welvarende integratie is een nieuw tijdperk van geopolitieke segmentatie aangebroken.