6 november 2024: over MAGA en MESS

Trump is terug: zal hij Amerika echt weer groot maken?

Op 5 november 2024 kozen de Verenigde Staten een nieuwe president, het hele Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaat. Bij de presidentsverkiezingen kreeg Donald Trump zowel de meeste stemmen in de popular vote als de beslissende meerderheid van de kiesmannen in het Electoral College. Trump zal vanaf 20 januari 2025 weer aan de macht zijn. De Republikeinse Partij heeft waarschijnlijk een meerderheid behaald in de Senaat en ook in het Huis van Afgevaardigden (vanaf 7 november 2024 om 6.00 uur CET). Aangezien Donald Trump de afgelopen drie jaar meer controle heeft gehad over de Republikeinse Partij dan tijdens zijn eerste ambtstermijn van 2017 tot 2021 en het zeer onwaarschijnlijk is dat hij deze controle nu zou kunnen verliezen, is het voorlopig onwaarschijnlijk dat Trump politiek relevante weerstand zal ondervinden van zijn eigen partij. Omdat er nu veel ambten en posten voor het grijpen liggen, zal hij zijn controle over de Republikeinse Partij zelfs nog verder uitbreiden. Het is waarschijnlijk dat alleen de rechtbanken in staat zullen zijn om hem beperkingen op te leggen - inclusief een aantal van die hoogste rechters die Trump zelf heeft benoemd in zijn eerste ambtstermijn, maar die zich in de eerste plaats gebonden voelen door de wet en de orde.

De financiële markten en vooral Wall Street, dat maanden geleden al vrede had gesloten met Donald Trump, hebben navenant gereageerd op de verkiezingsuitslag. Een verlenging van de verlaging van de inkomstenbelasting die eind 2025 afloopt, is waarschijnlijk. Daarnaast zal een verlaging van het vennootschapsbelastingtarief van 21 procent naar 15 tot 16 procent waarschijnlijk door het Congres worden gedrukt, net als verregaande dereguleringen in het milieu- en klimaatbeleid. Net als bij de belastinghervorming van 2017 wil Trump de geplande belastingverlagingen niet financieren. Als dit inderdaad het geval is, zal de Amerikaanse staatsschuld, die al een recordhoogte heeft bereikt, waarschijnlijk verder stijgen. In hoeverre voorstellen om de overheidsuitgaven terug te dringen, die onder andere Elon Musk en andere Trump-ondersteunende miljardairs nog moeten uitwerken, tijdig kunnen worden uitgevoerd en of deze bezuinigingen voldoende zullen zijn om ze te financieren, ligt volledig open. Het valt nog te bezien of illegale migratie op de lange termijn effectief kan worden beperkt door massadeportaties. Trump had in zijn verkiezingscampagne van 2016 al aangekondigd dat hij 11 miljoen illegale immigranten zou deporteren, wat nog niet eens in de buurt is gekomen van wat hij heeft bereikt. Het douanebeleid van Trump is bedoeld om binnenlandse bedrijven te beschermen en buitenlandse ondernemers aan te moedigen om productiefaciliteiten in de VS op te zetten en misschien zelfs het hoofdkantoor van hun bedrijf naar de VS te verplaatsen.

Maar zal Donald Trump met al deze en andere plannen Amerika echt weer groot maken? Of ontsteekt Trump een enorme flash in the pan die de boel misschien een tijdje warm houdt? Het dienen van de speciale belangen van zijn prominente favorieten, die niet verward moeten worden met de Amerikaanse economie als geheel, heeft niets te maken met welvaart voor iedereen in de zin van Ludwig Erhard.

Het protectionisme van Trump en zijn tarievenbeleid uit zijn eerste ambtstermijn hebben de welvaart in de VS niet vergroot. Zoals de initiatiefnemer van dit tarievenbeleid zelfkritisch stelde in een empirisch evaluatieonderzoek, leidde het handelsbeleid van Trump niet tot economische verbeteringen in de getroffen regio's van de VS.

De Fed zal een dergelijke ontwikkeling op de lange termijn niet kunnen negeren in haar rentebeslissingen. Een gelijkblijvende of zelfs hogere inflatie betekent meestal een hogere rente. En aangezien de staatsschuld in de VS tot recordhoogte is gestegen en volgens de prognoses van het IMF waarschijnlijk zal blijven stijgen, betekent een hogere rente een hogere rentelast voor de overheidsbegroting, wat de bestedingsmogelijkheden van de overheid beperkt. En in het algemeen zal een verdere stijging van de staatsschuld niet alleen het Amerikaanse fiscale systeem verder onder druk zetten, maar ook het monetaire beleid. Als Trump zich houdt aan zijn uitspraken in de verkiezingscampagne dat de president het laatste woord moet hebben over het monetaire beleid en de onafhankelijkheid van de Fed aantast, zal de druk op het monetaire systeem waarschijnlijk verder toenemen.

Een echte en duurzame ommekeer in het economisch beleid die deze naam waardig is, zou de twee grootste problemen van de Amerikaanse economie moeten oplossen, die ook de grootste problemen van de Europese economieën zijn:

“De Verenigde Staten liggen niet ver achter op Europa op hun fiscale traject naar wanbetaling.... We hebben twee slechte systemen: het fiscale en het monetaire. Ze zijn nu met elkaar verweven zoals in de 18e en 19e eeuw. Ze moeten hervormd worden, of samen zullen ze het economische systeem dat ze in stand houdt vernietigen.”

Donald Trump en de huidige Republikeinse Partij negeren - in tegenstelling tot sommige Tea Party activisten zoals Ron en Rand Paul meer dan 10 jaar geleden - de noodzaak van hervorming van het Amerikaanse fiscale en monetaire beleidssysteem, terwijl juist in deze systemen die hervormd moeten worden de belangrijkste oorzaken van uitgestelde structurele aanpassingen enerzijds en toenemende ongelijkheid in de VS anderzijds te vinden zijn.

Trump wil minstens 100.000 mensen in de uitvoerende en rechterlijke macht vervangen en iedereen die hem tot nu toe in de weg heeft gestaan. De Deep State moet worden vernietigd omdat deze zijn verkiezingsoverwinning in 2020 heeft gestolen en het succes van zijn eerste ambtstermijn al heeft gedwarsboomd. Niemand weet hoe ver Donald Trump hierin zal gaan. In ieder geval bestaat het gevaar dat de checks and balances worden geschonden, vooral de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.

Dergelijke politieke structuur- en machtsverdelingskwesties hebben echter altijd economische gevolgen op de middellange tot lange termijn. Het protectionisme van Trump en zijn voorkeur voor het controleren van complexe systemen door middel van bevelen en richtlijnen wijzen er al op dat er onder Trump waarschijnlijk een uitgesproken vriendjespolitiek zal ontstaan. Het begin was al herkenbaar tijdens zijn eerste ambtstermijn. De afgelopen jaren hebben we gezien hoe dit in Hongarije gebeurt. Als de aankondiging van Trump om de Deep State te vernietigen leidt tot schade aan de checks and balances en tot een ondermijning van de onafhankelijkheid van de rechtbanken, dan staat de deur open voor de uitbreiding van een uitgesproken vriendjespolitiek.

Maar hoe welvaart voor iedereen moet worden gecreëerd en Amerika weer groot moet worden gemaakt met een uitgesproken vriendjespolitiek, blijft het geheim van Donald Trump en zijn nederig toegewijde Grand Old Party. Ronald Reagan zal zich omdraaien in zijn graf...

De “Ampel”-coalitie is eindelijk voorbij

Bondskanselier Olaf Scholz heeft minister van Financiën Christian Lindner ontslagen en in een publieke verklaring Christian Lindner de schuld gegeven van het mislukken van de “Ampel” (“verkeerslicht”) coalitie. Olaf Scholz komt hier niet mee weg. De fouten van Olaf Scholz en minister van Economische Zaken Robert Habeck zijn duidelijk zichtbaar. De Duitse economie blijft instorten en Olaf Scholz en Robert Habeck zijn niet bereid om de noodzakelijke prioriteiten in de federale begroting en effectieve veranderingen in het economisch en klimaatbeleid aan te brengen. De fout van Christian Lindner is dat hij geen document heeft gepresenteerd met eisen voor duidelijke prioriteiten in de federale begroting en voor een economische ommekeer, die Duitsland dringend nodig heeft. ​ De fout van Christian Lindner is dat hij dit document niet in de zomer van 2023 heeft gepresenteerd. Maar beter laat dan nooit.

Wat gebeurt er nu? Olaf Scholz zal proberen de CDU/CSU-parlementsfractie ervan te overtuigen een federale begroting voor volgend jaar aan te nemen of op zijn minst in te stemmen met verregaande tijdelijke maatregelen. De komende dagen zal blijken of en onder welke voorwaarden oppositieleider Friedrich Merz hiermee akkoord zal gaan. Het aanbod van Olaf Scholz is vergiftigd. Friedrich Merz heeft de eisen van Christian Lindner immers als juist en noodzakelijk beoordeeld. Als hij nu instemt met de federale begroting van een minderheidsregering van Scholz en Habeck, die een minderheidsregering is geworden omdat ze de eisen van Christian Lindner en de FDP fel afwijst, zal hij bij de volgende federale verkiezingen een geloofwaardigheidsprobleem hebben.

Olaf Scholz heeft aangekondigd dat hij pas begin januari een motie van vertrouwen in de Bondsdag zal vragen, en dat de stemming op 15 januari 2025 zal plaatsvinden. Waarom vraagt hij de vertrouwensstemming niet nu, zodat er begin januari een nieuwe Bondsdag kan worden gekozen, die dan zal beslissen over een federale begroting voor 2025? Olaf Scholz beweert te handelen uit nationale politieke verantwoordelijkheid, maar wil waarschijnlijk feiten creëren. Hij zal waarschijnlijk proberen Friedrich Merz over te halen om de schuldenrem op te schorten. En als de CDU/CSU door zo'n deal met Scholz en Habeck aan geloofwaardigheid en dus aan stemmen verliest, zou de SPD er na verkiezingen eind maart veel beter voor kunnen staan dan nu. Dit gedrag van Olaf Scholz en vermoedelijk ook van Robert Habeck laat zien waardoor de Ampel-coalitie echt is mislukt.

De burgers van de Bondsrepubliek Duitsland zullen bij de volgende algemene verkiezingen de keuze hebben of ze Duitsland als vestigingsplaats voor bedrijven willen redden of niet. Alleen al daarom is het te hopen dat Friedrich Merz en de CDU/CSU-parlementsfractie niet voor Olaf Scholz zullen vallen. Duidelijke politieke programma's zijn nu nodig. Als kiezers nog steeds op BSW en AfD stemmen, zal Duitsland als vestigingsplaats voor bedrijven verder instorten.

Aangezien de AfD nog steeds geen coalitie kan vormen vanwege de extreemrechtse oppositie onder leiding van Björn Höcke en co, is een regeringsprogramma links van het midden sowieso weer waarschijnlijk. De vraag is echter hoe ver links van het midden het deze keer zal zijn. Omdat Christian Lindner te lang heeft gewacht met het stellen van de juiste eisen, is het ook de vraag of de FDP terug zal keren in de Bondsdag. Gezien de economische problemen en politieke uitdagingen zou het echter niet te rechtvaardigen zijn dat de huidige coalitie blijft regeren.

Er is nu een kans dat nieuwe verkiezingen een economische ommekeer mogelijk maken. Om dit te bereiken mag de CDU/CSU niet wankelen en zich niet laten inzepen. Maar het belangrijkste is dat de burgers zelf een economische ommekeer willen en dienovereenkomstig stemmen. Zo niet, dan zal Duitsland naar de knoppen blijven gaan.

MAGA en MESS

Terwijl er in de VS waarschijnlijk een stabiele regering zal komen, blijft de kern van de EU verzwakken. Na Frankrijk heeft nu ook Duitsland een minderheidsregering. Op korte termijn zal dit het geopolitieke gewicht van Europa zeker verminderen. Of het gewichtsverlies op de lange termijn zal aanhouden, hangt vooral af van de vraag of er in Duitsland een nieuwe regering kan worden gekozen die in staat is om al lang noodzakelijke uitgebreide hervormingen door te voeren.